6. novembar
Izbor i priprema: C. Durdic
Na danasnji dan 1771. roden je njemacki izdavac i stampar Alojz Zenefelder, koji je 1796. pronasao hemijski postupak stampanja, autografiju i litografiju, a 1826. litografiju u vise boja. Napisao je “Udzbenik litografije”.
1787 – Roden je Vuk Stefanovic Karadzic, reformator srpskog jezika i pravopisa. Izdao je vise zbirki narodnih pjesama i pripovjedaka, prvu srpsku gramatiku (“Pismenica”) i rjecnik (1818). Uredivao je almanah “Danica” i nastojao da Evropu upozna sa srpskim narodnim blagom. Borio se protiv samovlasca kneza Milosa Obrenovica i jakog fronta protivnika reforme jezika. Umro je u Becu 1864, a njegovi posmrtni ostaci su 1897. prenijeti iz Beca u Beograd i sahranjeni uz Dositeja Obradovica ispred Saborne crkve u Beogradu.
1814 – Roden je belgijski klarinetista i proizvodac duvackih instrumenata Adolf Saks, koji je 1840. izumio muzicki instrument nazvan po njemu saksofon. Iz Belgije je emigrirao u Francusku 1836, a 1842. otvorio u Parizu radionicu duvackih instrumenata, i time stekao popularnost kao njihov graditelj. Svjetsku slavu donio mu je saksofon koji se najcesce koristi u dzez orkestrima.
1830 – Ubrzo po preuzimanju vladarske krune, Petar II Petrovic Njegos uputio je pismo srpskom knezu Milosu Obrenovicu. Pismo je bilo izraz Njegoseve namjere da poboljsa odnose izmedu crnogorskog vladikata i knezevine Srbije koja je tada bila u vazalnom odnosu s Turskom.
1860 – Za predsjednika SAD izabran je Abraham Linkoln, koji je u januaru 1863. proglasio oslobadanje americkih robova. Tokom njegovog mandata voden je Americki gradanski rat (1861-65) u kojem je Unija sjevernih drzava pobijedila robovlasnicki Jug. Sest dana po zavrsetku rata Linkoln je ubijen u pozorisnoj lozi u atentatu koji je izvrsio glumac Dzon But.
1861 – Roden je kanadski trener Dzejms Nejsmit, koji je 1891. izmislio kosarku, kao dopunski sport za igrace americkog nogometa. U Evropu je stigla preko americkih vojnika, a u nase krajeve kosarku je donio izaslanik Crvenog krsta, Amerikanac Vilijem Viland 1923. prikazavsi je na kursu za ucitelje u Beogradu.
1880 – Francuski mikrobiolog Sarl Laveran, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1907, otkrio je uzrocnika malarije, ali nije mogao da objasni na koji nacin dospijeva u organizam. Engleski ljekar Ronald Ros, 15 godina kasnije, utvrdio je da malariju prenose komarci.
1893 – U Petrogradu je od kolere, koju je dobio od zarazene vode, umro slavni ruski kompozitor Petar Iljic Cajkovski, kojeg mnogi smatraju klasikom ruske muzike. Prvobitno je bio cinovnik u Ministarstvu finansija, a po napustanju drzavne sluzbe upisao je studije na novoosnovanom Petrogradskom konzervatoriju, gdje je ucio kompoziciju kod Antona Rubinstajna. Nakon uspjesnih studija, postao je predavac na Moskovskom konzervatoriju, gdje je ostao jedanaest godina. Nakon napustanja Moskve, boravio je u Svajcarskoj i Italiji. Njegovo djelo, inspirisano narodnom muzikom, bajkama i ruskom istorijom, obuhvata sve muzicke vrste, a najpoznatije su sest simfonija, tri klavirska koncerta, opere “Evgenije Onjegin” i “Pikova dama”, balet “Labudovo jezero” i uvertira “Romeo i Julija”.
1912 – Crnogorska vrhovna komanda naredila je Janku Vukoticu da ostavi posade u oslobodenim mjestima Metohije i krene iz Dakovice dolinom Drima ka Skadru. Posto je trebalo da se i srpske trupe trece armije povlace dolinom Drima, odbijen je Vukoticev prijedlog da idu zajedno, zbog cega je mars crnogorske vojske isao rizicnim pravcem preko planina Bogicevice i Prokletija. Savladivanje snijeznih nanosa, visine preko cetiri metra, kroz bespuce Prokletija spada u red najtezih operacija koje je ikada jedna vojska preduzela. Istocni odred izgubio je u tom marsu 152 vojnika.
2002 – Crnogorski PEN-centar, Matica crnogorska, Crnogorsko drustvo nezavisnih knjizevnika i Montenegro Mobil Art usvojili su Deklaraciju o javnoj upotrebi crnogorskog jezika. U Deklaraciji je, izmedu ostalog, precizirano da je potrebno obezbijediti ustavnu garanciju njegovog imena i obavezu zvanicne upotrebe kako ne bi doslo do njegove definitivne asimilacije.
2003 – Umrla je Vera Zogovic, ugledni prevodilac, clan Udruzenja knjizevnih prevodilaca Srbije, supruga poznatog crnogorskog pjesnika Radovana Zogovica. Vera Zogovic je prevela oko 20 knjiga klasicne i savremene ruske proze, medu kojima djela Cehova, Gorkog, Pasternaka, Nabokova. U njene poznate prevode ubraja se i prepiska izmedu Rilkea, Cvetajeve i Pasternaka.
2006 – Crnogorsko Ministarstvo inostranih poslova zatrazilo je od zemalja u regionu i od Sjedinjenih Americkih Drzava i Rusije podrsku za prijem u Partnerstvo za mir na Samitu NATO-a u Rigi krajem novembra. Americki ministar odbrane Donald Ramsfeld izjavio je tim povodom da Sjedinjene Americke Drzave u potpunosti podrzavaju zahtjev Crne Gore za pridruzivanje programu Partnerstvo za mir, kao i cilj da postane clanica NATO-a i drugih medunarodnih institucija.
2009 – Ministri inostranih poslova Crne Gore i Albanije Milan Rocen i Ilir Meta potpisali su u Podgorici sporazume o demarkaciji granice, bezviznom rezimu i readmisiji. Sporazum o obnavljanju, popravci i odrzavanju piramida i drugih granicnih oznaka duz crnogorsko-albanske granice, prvi je sporazum te vrste koji je Crna Gora potpisala nakon obnove nezavisnosti s nekom susjednom zemljom.
2009 – U Domu starih u Risnu umro je, u 92. godini, prvi direktor Lovcen filma Simo Colovic, producent, scenarist i reditelj. Jedan od pionira savremene crnogorske kinematografije, roden je 1918. u Mihanicima kraj Dubrovnika, a u Herceg Novi je doselio 1930. i tu zavrsio gimnaziju, a potom u Sarajevu uciteljsku skolu. Kratko je radio kao ucitelj, da bi 1949. s cuvenim snimateljem Stevom Lepeticem poceo da radi prve dokumentarne filmove u Crnoj Gori, od kojih je najpoznatiji ,,Kongres fiskulturnika” iz 1950. Za svoju monografiju ,,Herceg Novi u crnogorskoj kinematografiji” dobio je ,,Zlatnu mimozu” na 19. Hercegnovskom filmskom festivalu.
2012 – Za predsjednika crnogorskog parlamenta cetvrti put izabran je lider Socijaldemokratske partije Ranko Krivokapic a za potpredsjednike Zeljko Sturanovic (DPS), Suljo Mustafic iz Bosnjacke stranke, kao i funkcioner Demokratskog fronta Branko Radulovic, cime je opozicija u posljednjih deset godina prvi put dobila funkcionera parlamenta.
Na danasnji dan dogodilo se i sljedece:
1913 – Ukazom Kraljevine Crne Gore u Beranama je osnovana gimnazija koju je u prve tri godine pohadalo 719 daka. Gimnazija je radila do kapitulacije Crne Gore 1916.
1917 – Poslije pet mjeseci borbi, u Prvom svjetskom ratu pobjedom zapadnih saveznika nad Nijemcima okoncana je treca bitka kod belgijskog grada Ipr. Linija fronta pomjerena je za nepunih deset kilometara, a poginulo je najmanje 240.000 vojnika.
1975 – Na inicijativu kralja Hasana poceo je “Zeleni mars” u kojem je 350.000 Marokanaca sa zastavicama i Kuranom u rukama preslo u Zapadnu Saharu, trazeci dekolonizaciju te oblasti. Narednih dana u Madridu je potpisan sporazum kojim je Spanija predala Zapadnu Saharu Maroku i Mauritaniji.
1996 – Bivsa jugoslovenska republika Hrvatska postala je 40. clan Sajveta Evrope.
2009 – Predstavnici Crne Gore i Evropske komisije Gordana Durovic i Nikola Bertolini potpisali su u Podgorici Finansijski sporazum o Nacionalnom programu za Crnu Goru u okviru Instrumenta pretpristupne podrske (IPA), kojim je obezbijedeno vise od 27,2 miliona eura kao podrska tranziciji i jacanju crnogorskih institucionalnih kapaciteta.
0 comments