4. decembar
Izbor i priprema: C. Durdic
Na danasnji dan 1371. umro je car Uros Nemanjic, sin cara Dusana i jedini nasljednik velikog srpskog carstva. Njegovom smrcu izumrla je loza Nemanjica. Prema predanju ubijen je mucki u lovu, kada se sagnuo nad vodom da se osvjezi. Srpska pravoslavna crkva je, na osnovu tog predanja, proglasila Urosa za mucenika i svetitelja.
1642 – Umro je francuski drzavnik, kardinal Arman Zan di Plesi Riselje, koji je kao ministar kralja Luja XIII vrsio stvarnu vlast u Francuskoj i podigao moc francuske krune. Osnovao je 1635. Francusku akademiju.
1679 – Umro je engleski filozof Tomas Hobs, predstavnik klasicnog engleskog empirizma. Ideje o covjeku kao slobodnom pojedincu i drzavi kao vjestackoj tvorevini nastaloj na osnovu ugovora pojedinaca, iznio je u djelima “Levijatan”, “Osnovi prirodnog zakona i politike”, “O covjeku”, “O tijelu”, “O gradaninu”.
1795 – Roden je skotski idealisticki filozof, esejist i istoricar Tomas Karlajl, autor romansiranih istorijskih djela od kojih je najpoznatije “Francuska revolucija”. Kao filozof i kriticar drustva velicao je feudalne institucije proslosti i kritikovao progresivne dustvene snage svoga vremena. Njegova djela odlikuju se bogatstvom cinjenica, bujnom mastom, i dramaticnoscu izlaganja. Osnivac je cuvene Londonske biblioteke.
1910 – U okviru finansijskih reformi Crna Gora je donijela Zakon o drzavnom novcu. Na aversu zlatnog i srebrnog novca – perpera, u sredini je bio lik vladara Crne Gore s lovorovom grancicom ispod njega i unaokolo natpisom njegovog imena i dostojanstva, dok se na reversu nalazila kruna s porfirom kao i drzavni grb, a iznad krune u polukrugu ime drzave, te u donjem kraju oznaka vrijednosti novca, a ispod porfire vijenac od lovorovog i hrastovog lisca, s nazivom novca i godinom u kojoj je kovan. Svoj prvi novac Crna Gora je iskovala 1906. – perpere u zlatu, srebru, niklu i bronzi.
1912 – Na Cetinju su vodeni pregovori izmedu mirditskog prvaka Prenka Bib Dode i crnogorske strane o stvaranju autonomne oblasti naseljene Albancima- katolicima. Doda je u razgovorima trazio vojsku i novac da proglasi autonomiju katolickih oblasti Albanije, a potom je taj zahtjev smanjen na mirditsku knjazevinu pod crnogorskim protektoratom. Zbog nepovjerenja u mirditskog prvaka, a i zbog saveznickog dogovora sa Srbijom, po kojem su oblasti istocno od Drima srpska interesna sfera, kralj Nikola je zahtjev uputio srpskoj vladi.
1913 – Nakon ukaza kralja Nikole o osnivanju, u Niksicu je svecano otvorena niza cetvororazredna gimnazija. Pocela je rad u kuci Vuka Krivokapica, a redovna nastava za 100 ucenika izvodila se u dva odjeljenja. Prvi direktor niksicke Gimnazije bio je Mihailo Bukvic. Okupacijom Austrougarske, Gimnazija je prestala da radi, da bi ponovo nastavila u Kraljevini SHS 1919. i potom prerasla u Visu realnu gimnaziju, preselivsi se u dvorac kralja Nikole, kraj Saborne crkve.
1918 – Crnogorska vlada uputila je prvu protestnu notu Velikim silama, kojom se napadaju i osporavaju odluke Podgoricke skupstine, organizovane protivno crnogorskom Ustavu i zakonima. Note slicnog sadrzaja gotovo su svakodnevno upucivane saveznickim zemljama.
1945 – Umro je americki biolog i geneticar Tomas Hant Morgan, osnivac genetike, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1933. za otkrice funkcije hromozoma u prenosenju nasljednih svojstava. Izradio je prve mape polozaja gena u hromozomima i smatra se glavnim predstavnikom teorije nasljeda.
1975 – Umrla je Hana Arent, filozof i jedna od vodecih licnosti u oblasti politicke teorije u 20. vijeku. Studirala je filozofiju na Univerzitetu u Marburgu s Martinom Hajdegerom i Hansom Jonasom. Nakon Njemacke zivjela je i radila u Parizu, a potom u Sjedinjenim Americkim Drzavama. Bila je prva zena profesor na americkom Univerzitetu. Njeni pojmovi “banalnost zla” i “radikalnost zla” odredili su smjer teorijskog istrazivanja modernog totalitarizma. Poznata djela: “Porijeklo totalitarizma”, “Polozaj covjeka”, “Izmedu proslosti i buducnosti”, “Ajhman u Jerusalimu”, “Ljudi u mracnim vremenina”, “O nasilju”. Laureat je mnogih medunarodnih nagrada, medu kojima Lesingove nagrade 1959. i nagrade “Sigmund Frojd” 1967. U Drezdenu je 1993. osnovan “Hana Arent institut” za istrazivanje totalitarizma.
1976 – Umro je Edvard Bendzamin Britn, jedan od najznacajnijih engleskih kompozitora 20. vijeka. S lakocom i uz izvrsnu tehniku komponovao je pod uticajem razlicitih stilova uz posebnu naklonost prema staroj engleskoj umjetnickoj i narodnoj muzici. Cesto je komponovao na stihove poznatih pisaca kao sto su Sekspir i Rembo. S operskim pjevacem Piterom Pirsom osnovao je 1948. Aldeburski muzicki festival. Poznata djela: “Piter Grajms”, “Otmica Lukrecije”, “Ratni rekvijem”, “Proljecna simfonija”.
2003 – Umrla je, u 64. godini, popularna splitska glumica Zdravka Krstulovic, koju publika pamti po ulogama Ande u “Malom mistu” i Violete u “Velom mistu”- serijama snimljenim po istoimenim djelima splitskog hronicara i knjizevnika Miljenka Smoje.
2006 – Na 14. Samitu sefova diplomatija 56 zemalja clanica Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju ( OEBS), Crna Gora je prvi put ravnopravno ucestvovala.
2006 – U holandskom gradu Asenu urucena su priznanja za 500 vojnika iz nekadasnjeg holandskog sastava medunarodnih mirovnih snaga u Bosni i Hercegovini, medu kojima i oni koji su osiguravali zasticenu zonu Ujedinjenih Nacija u Srebrenici jula 1995, kada su srpske snage pocinile masovni zlocin nad Bosnjacima. Zbog dodjele priznanja holandskim vojnicima, ispred zgrade kasarne u Asenu i zgrade parlamenta Holandije u Hagu, odrzani su protesti na kojima su zene Srebrenice nosile 60 metara dug plakat s imenima 8.106 ubijenih Srebrenicana.
2008 – Crna Gora je nakon statusa posmatraca i zvanicno postala clanica Jadranske povelje, kao jedne od najvaznijih bezbjednosnih inicijativa koja djeluje pod patronatom SAD. Nakon sto je u Helsinkiju ministar vanjskih poslova Crne Gore Milan Rocen potpisao prilog Ugovoru o Jadranskoj povelji, Crna Gora se obavezala na postovanje principa Povelje i na posvecenost regionalnoj saradnji u cilju brzeg pristupanja NATO-u.
2011 – Opozicioni blok lijevog centra ,,Kukuriku koalicija” ubjedljivo je na hrvatskim parlamentarnim izborima porazio vladajuci HDZ koji je na vlasti bio osam godina i dominirao hrvatskom politikom od osamostaljenja drzave 1991. Istoga dana i vladajuca partija ruskog premijera Vladimira Putina, Jedinstvena Rusija, pretrpjela je ozbiljan udarac na izborima, i da bi u parlamentu, odnosno Dumi, imala vlast morala je da ude u koalciju s drugim politickim partijama.
2012 – U Skupstini Crne Gore izabrana je 40. crnogorska Vlada s cetiri potpredsjednika i cetrnaest ministara. Za predsjednika Vlade sedmi put je izabran lider Demokratske partije socijalista Milo Dukanovic. Izbor na tu funkciju premijeru Dukanovicu cestitali su njemacka kancelarka Angela Merkel, premijer Slovacke Robert Fico i prdsjednik Drzavnog savjeta NR Kine Ven Diabao.
2012 – Zalbeno vijece Haskog tribunala potvrdilo je prvostepenu dozivotnu kaznu zatvora bosanskom Srbinu Milanu Lukicu, osudenom za spaljivanje najmanje 119 muslimanskih civila, vecinom zena, djece i staraca u Visegradu 1992, kao i za ubistvo jos dvanaest muskaraca na obali Drine, jedne zene u Visegradu, i mucenje nesrpskih zatvorenika u logoru Uzamnica. Izricuci prvostepenu presudu u julu 2009. predsjedavajuci sudija Patrik Robinson je spaljivanje zivih muslimanskih civila, u kojem je Lukic igrao kljucnu ulogu, nazvao “najgorim djelom protiv covjecanstva” na kraju 20. vijeka. Lukic je uhapsen u avgustu 2005. u Argentini i jedan je od cetvorice optuzenih koji su osudeni na dozivotnu kaznu zatvora u Medunarodnom sudu u Hagu, koji je procesuirao 161 osobu koja je ucestvovala u ratovima 1990-ih na prostoru bivse Jugoslavije. Okruzni sud u Beogradu osudio je Lukica u odsustvu na 20 godina zatvora zbog otmice i ubistva Muslimana iz pribojskog sela Sjeverin 1992.
2012 – Slovenacka policija uhapsila je 141 osobu nakon sukoba s demonstrantima koji su protestovali protiv mjera stednje i korupcije. Protesti u Sloveniji ocijenjeni su kao najnasilniji u toj zemlji od raspada SFRJ.
Na danasnji dan dogodilo se i sljedece:
1791 – Izasao je prvi broj britanskog “Observera”, najstarijeg nedjeljnog lista u svijetu.
1895 – Na Cetinju je potpisana trgovinska konvencija izmedu Crne Gore i Srbije kojom je predvideno da se proizvodi ili preradevine iz Srbije u Crnoj Gori i obratno mogu prodavati po principima najvise povlascene drzave.
2007 – Evropska unija parafirala je Sporazum o stabilizaciji i pridruzivanju s Bosnom i Hercegovinom.
2008 – Crnogorska Vlada usvojila je Predlog zakona o javnim Radio-difuznim servisima kojim je predvideno da se Radio Televizija Crne Gore finansira iz tekuceg drzavnog budzeta sa 1,2 odsto na godisnjem nivou.
0 comments